Qaynash
Qaynash - suyuqlikning bug’ga o’tish protsessi, bug’lanishdan farqli ravishda qaynashda bug’ hosil bo’lishi faqat suyuqlik sirtida emas, balki butun suyuqlik massasi bo’ylab yuz beradi. Agar suyuqlikning to’yingan bug’lari bosimi tashqi bosimga tenglashsa, qaynashga imkon tug’iladi. Shuning uchun ayni suyuqlik muayyan bosim ostida ma’lum temperaturadagina qaynaydi. Odatda, qaynash temperaturasi atmosfera bosimi uchun keltiriladi. Masalan, atmosfera bosimida suv 373 K yoki 100°C da qaynaydi. Qaynash temperaturasi – suyuqlikning o’ziga xos alomati. Suyuq geliy eng past qaynash temperaturasiga ega (4,215 K); vodorod 20 K da, kislorod 90 K da, xlor 239 K da, rux 1179 K da, temir 3145 K da qaynaydi. Oddiy moddalar ichida reniy (5900 K), volfram (5640 K) va tantal (5560 K) ning qaynash temperaturasi eng yuqori. Turli moddalarning qaynash temperaturalari har xilligidan komponentlari qaynash temperaturasi jihatidan bir-biridan keskin farq qiladigan aralashmalar, masalan, neft mahsulotlarni haydashda foydalaniladi. Suyuqlikka ta’sir qilayotgan bosim oshirilganda uning qaynash temperaturasi ko’tariladi, bosim pasaytirilganda qaynash temperaturasi ham pasayadi. Shuning uchun, masalan, Everest cho’qqisida suv atigi 72°C da qaynaydi.
Suyuqlik qaynaganda paydo bo’ladigan pufakchalar odatda suyuqlikda mavjud bo’ladigan havo yoki gaz pufakchalarida osongina vujudga keladi. Bunday pufakchalar qaynash markazlari ko’pincha idish devoriga yopishadi, shuning uchun qaynash idish devoridan boshlanadi. Agar suyuqlik gazlardan xoli bo’lsa, unda bug’ pufakchalari paydo bo’lishi qiyinlashadi. Bunday suyuqlikni o’ta qizdirish, ya’ni uni qaynatmay turib qaynash temperaturasidan yuqori temperaturagacha qizdirish mumkin. Agar shunday o’ta qizdirilgan suyuqlikka ozgina miqdorda gaz yoki sirtiga havo yopishgan qattiq zarralar kiritilsa, u darhol va jadal qaynay boshlaydi. Ana shunda suyuqlik temperaturasi qaynash temperaturasigacha pasayadi. Bunday hodisalar bug’ qozonlarining portlashiga sabab bo’lishi mumkin, shuning uchun ularning oldini olish zarur.
