Bog’langan mayatniklar ustidagi tajribalar ko’pincha darslar leksiyalarda namoyish qilinadi. Biz quyida bu tajribani mustaqil qilib ko’rishni maslahat beramiz.

Bir-biridan gorizontal bo’ylab taxminan 30 sm masofada ikkita mix qoqing va ularga mayatniklarni bog’lang. Bir yukcha massasini m₁=100 g, ikkinchi yukcha massasini m₂=500 g qilib oling. Birinchi mayatnik ipining uzunligi l₁ =1m bo’lsin, ammo ikkinchi mayatnikning uzunligini, masalan, bunday o’zgartirib turish kerak: l₂=0,5 m; 0,7m; 1 m; 1.2 m, 1.5m.

Siz nimi deb o’ylaysiz? Qo’lingiz bilan og’ir gusenitsali traktor tuproqqa ko’rsatgan bosimdan loaqal bir necha marta katta bosim bera olasizmi?

Ma’lumki, xar qanday odam bunday qilishga bir necha marta urinib ko’rgan, masalan, yog’och taxtaga knopka qadashda shunday bo’ladi. Bunda odamning ko’rsatgan ta’sir kuchi katta emas — 50 H(DT-75 M gusenitsali traktorning og’irligi esa 65 000 N). 

Fazoning bitta nuqtasida sodir bo’luvchi ikkita hodisaning bir vaqtliligi sababiyat printsipi yordamida aniqlanadi. Agar hodisalarning hech biri ikkinchisining sababi yoki natijasi bo’lmasa, ular bir vaqtli deymiz. Yoki, boshqacha aytganda, ushbu nuqtadagi soat—biz tanlagan vaqt etalon—har ikkala voqea bir paytda sodir bo’lganini qayd qiladi.

Biofizika yoki biologik fizika-biologiya bilan fizikaning turli bo’limlari chegarasida vujudga kelgan hozirgi zamon fanining muhim yo’nalishi. Biofizikaning asosiy vazifasi jonli sistemalarning tuzilishi va faoliyatning fizik asoslarini o’rganishdan iborat. Murakkablik darajasi turlicha bo’lgan biologik ob’ektlarni (ayrim molekulalar va ularning komplekslaridan tortib to xujayralar, ularning turkumlari, to’qimalar, organlar, butun organizmlar va populyatsiyalargacha) tekshirishlarda murakkab muammolarning bir butun kompleksi paydo bo’ladi. Ularni hal qilish uchun hozirgi zamon fizikasi nazariy va eksperimental metodlarning butun arsenalini, shu jumladan, matematik fizikaning qator bo’limalarini, axborot nazariyasi, kibernetika, avtomatik rostlash va fanning boshqa qo’shni yo’nalishlarini qo’llash talab qilinadi.

Temperaturani ulashda bimetall plastinkadan foydalanish mumkin. Bunday plastinka ikki metalldan, masalan, temir polosasi va unga parchinlab yopishtirilgan rux polosasidan tashkil topgan. Temir va rux birday kengaymaydi. Masalan, 1 m temir simni 100 gradusgacha qizdirganda 1 mm ga, 1 m rux sim esa 3 mm ga uzayadi. Shu sababli, agar bimetall plastinka qizdirilsa, u temir tomonga egila boshlaydi.

Endi bir nechta amaliy maslahatlar beraylik. Qalinligi 5 mm, uzunligi 15 – 20 sm va kengligi 1 sm bo’lgan temir va rux nusxalar oling. Har bir 1,5 –2 sm dan keyin ularni parchin mix bilan biriktiring. Bimetall plastinkaning bir uchini qisqichga qising va uni gaz ustida qizdiring. Plastinka egiladi.Keyin shunday plastinka asosida termometr yasashga kirishing.