Inertsiya momenti

Figurachilarning muz maydonida chiqishlarini jozibali tugallashlarini hayratlanish va zavq bilan kuzatmagan biron kimsa bormikan? Ular bitta konkilarini aylanish markaziga qo’yib, qo’llarini keng yoyganlaricha ikkinchi konkilari bilan itarilib, anchagina katta burchak tezlikda aylanishga erishadilar va keyin tezgina qo’llarini tanalariga yopishtirib oladilar. Shundan so’ng ular ning aylanish burchak tezligi keskin ortadi.

Infraqizil nurlanish

Agar quyosh yorug’lik nurini optik shishadan qilingan prizma, tosh tuz yoki boshqa shaffof material orqali o’tkazilsa, ekranda rangli yo’l-spektr paydo bo’ladi. Spetkrning ko’k va qizil chegaralariga yaqinlashganda undagi energiya kamayadi. Lekin spektrning hatto qorong’i qismida ham ekranga nur energiyasi tushadi.

Inertsiya

Ming yillar mobaynida odamlar tungi osmonga tikilib, sayyora va yulduzlar harakatini kuzatishgan. Ular haqida qanchadan-qancha afsona va rivoyatlar to’qishgan, biroq ularning osmon gumbazidagi harakat qonunlari o’sha davr olimlari uchun sirligicha qolavergan. Nihoyat, 1632 yilda Florensiyada G.Galileyning «Olamning ikki asosiy sistemasi haqida dialog» (q.Ptolemeyning geosentrik sistemasi va N.Kopernikning geliosentrik sistemasi haqidagi) asari asosi-inersiya prinsipi v a klassik nisbiylik prinsipiga asos soldi.

Inersiya prinsipining hozirgi zamon ta’rifi har qanday jism o’zining tinch yoki to’g’ri chiziqli tekis harakat holatini boshqa jismlar uni shu holatidan chiqarmaguncha saqlaydi, deb tasdiqlaydi.

yosh-fizik. uz